Schaf de onderhoudsplicht af lokale besturen

Als het pensioen en het spaargeld niet meer volstaan voor een verblijf in een woonzorgcentrum dan kan een bewoner aankloppen bij het OCMW van de gemeente waar hij of zij vóór de opname geregistreerd was in het bevolkingsregister. Dat OCMW kan op haar beurt de kosten factureren aan de kinderen of kleinkinderen, de onderhoudsplicht. Uit een rondvraag van Terzake in 2023 blijkt dat 9 op de 10 gemeenten deze onderhoudsplicht ook daadwerkelijk toepassen, slechts 28 gemeenten passen deze niet toe. De gemeenten die de onderhoudsplicht wel toepassen doen dat allemaal op een andere manier. Het is het Bijzonder Comité Sociale Dienst (BCSD) van het OCMW dat bepaalt wie (partner, kinderen of kleinkinderen) en hoeveel er betaald moet worden. De lokale besturen (via het OCMW) hebben daar dus de volledige autonomie. In de praktijk zien we dat vooral rijkere gemeenten de kosten kunnen opvangen en dus vaker de onderhoudsplicht niet of niet volledig toepassen.  

Uit de meest recente cijfers zou ongeveer 5% van de bewoners ondersteund worden door het OCMW, waarvan een groot deel onder de toepassing van de onderhoudsplicht valt. De cijfers moeten wel kritisch bekeken worden, omdat ze verouderd zijn (2007) en omdat we ervan uit kunnen gaan dat ouderen door de onderhoudsplicht ook langer thuisblijven. Voor het Vlaams ABVV valt de onderhoudsplicht onder de collectieve solidariteit en niet de familiale solidariteit. De familiale solidariteit komt net onder druk door het systeem: er ontstaat ruzie tussen ouders en kinderen of tussen kinderen onderling over de mate waarin iedereen moet bijdragen. Daarnaast stelt men vast dat ouderen de stap naar een woonzorgcentrum uitstellen omdat ze hun kinderen niet willen belasten met de factuur. Bewoners die weet hebben van de betaalde onderhoudsplicht door hun kinderen, kampen dan weer met schuldgevoelens. Samenhangend met het afschaffen van de onderhoudsplicht stellen we voor om de commercialisering van woonzorgcentra terug te dringen. Door het groter aandeel aan commerciële voorzieningen kunnen ouderen vaak niet anders dan zich daaraan te melden. De kosten voor dergelijke bewoners wegen vaak extra zwaar op het budget van de OCMW ’s en, bij een onderhoudsplicht, op het gezinsbudget van de (klein) kinderen. 

Onze voorstellen concreet:  

– Maak werk van een uitdoofscenario voor de onderhoudsplicht in die gemeenten waar ze nog van toepassing is. De lokale besturen dienen maximaal te vermijden dat (klein)kinderen moeten opdraaien voor de kosten van een verblijf in een woonzorgcentrum voor een ouder.  

– Er is in het lokale zorg- en welzijnslandschap geen plaats voor commercialisering. Lokale besturen dienen zelf de zorg- en welzijnsvoorzieningen te organiseren en blijvend te investeren in een eigen zorgaanbod. Op die manier blijft er een toegankelijk, kwalitatief en betaalbaar aanbod aan woonzorgcentra in de gemeente beschikbaar.